Water Scarcity Dynamics in Central Asia: Implications For Regional Stability

Seilbek  Mussatayev; Nurlan Muminov; Zhassulan Orynbayev

doi:10.52536/3006-807X.2024-4.002

Авторлар

Сейлбек Мусатаев Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Қазақстан Автор https://orcid.org/0000-0001-6955-5432
Нұрлан Муминов Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Қазақстан Автор https://orcid.org/0000-0001-7824-7044
Жасұлан Орынбаев М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті, Қазақстан Автор https://orcid.org/0000-0001-8401-1839

DOI:

https://doi.org/10.52536/3006-807X.2024-4.002

Кілт сөздер:

су тапшылығы, Орталық Азия, климаттың өзгеруі, геосаяси шиеленіс, аймақтық ынтымақтастық

Аңдатпа

Бұл мақалада Орталық Азия аймағындағы су тапшылығының динамикасы және оның аймақтық тұрақтылыққа әсері қарастырылады. Онда жаһандық экологиялық апаттар мен дағдарыстардың климаттық жағдайға және тұщы судың қолжетімділігіне қалай әсер ететіні талқыланып, таяу болашақта қатты тұщы су тапшылығы күтілетініне назар аударылады. Зерттеу нәтижелері әлеуметтік тұрақтылыққа қауіп төндіретін және геосаяси қақтығыстарға әкелуі мүмкін маңызды су тапшылығы мәселелерін көрсетеді. Орталық Азия су ресурстарының шектеулі болуына байланысты осал аймақ болып саналады. Бұл қазіргі шиеленісті күшейтіп, аймақтық дамуға кедергі келтіруі мүмкін. Бұл су ресурстарын басқару және су тапшылығына байланысты тәуекелдерді азайту үшін тиімді саясатты жүзеге асыру саласындағы аймақтық ынтымақтастықтың қажеттілігін көрсетеді. Бұған қоса, халық санының өсуі аймақтағы су тапшылығын нашарлатады, су-энергетикалық ресурстарға қатысты мемлекетаралық қақтығыстарды арттырады деп болжануда. Мақаланың мақсаты су тапшылығын аймақтық тұрақтылық үшін маңызды мәселе ретінде жан-жақты талдау.

Автор өмірбаяндары

Сейлбек Мусатаев, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Қазақстан

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ саясаттану және саяси технологиялар кафедрасының профессоры
Нұрлан Муминов, Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Қазақстан

Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің Еуразия ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері
Жасұлан Орынбаев, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті, Қазақстан

Халықаралық қатынастар және халықаралық құқық кафедрасының аға оқытушысы, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті

Әдебиеттер тізімі

OON: chrezvychajnaya klimaticheskaya situaciya – eto pryamaya ugroza miru na Zemle [UN: an emergency climate situation is a direct threat to peace on Earth] // URL:https://news.un.org/ru/story/2020/07/1382621. (accessed: 28.11.2023)

OON: izmenenie klimata privedet k millionam bezhencev [UN: climate change will lead to millions of refugees] // URL:https://aussiedlerbote.de/2022/10/oon-izmenenie-klimata-privedet-k-millionam-bezhencev. (accessed: 28.11.2023)

Chi Xu, Timothy A. Kohler, Timothy M. Lenton, and Marten Scheffer. Future of the human climate niche. Contributed by Marten Scheffer, October 27, 2019 (sent for review June 12, 2019; reviewed by Victor Galaz and Luke Kemp) // URL:https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1910114117#F2a. (accessed: 30.11.2023)

Milliony "klimaticheskih" migrantov - Tokaev predupredil prezidentov sosednih stran [A million "climatic" migrants - Tokaev warned the presidents of neighboring countries] // URL:https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/millionyi-klimaticheskih-migrantov-tokaev-predupredil-510535. (accessed: 01.12.2023)

Sembayeva Z., Mussina L., Kazbek M., Dosmaganbetov A., Xenarios S. Sustainable Land Use Resources in Drought-Prone Regions of Kazakhstan and Implications for the Wider Central Asia Region. Resilience and Economic Growth in Times of High Uncertainty, 2023, vol. 1, pp. 340-400. Available at: https://estore.carecinstitute.org/wp-content/uploads/2022/04/18.-Sustainable-Land-Use-Resources-and-Food-Systems.pdf (accessed: 01.12.2023)

Amirgaliev N., Askarova M., Opp C., Medeu A., Kulbekova R., Medeu R.A.Water Quality Problems Analysis and Assessment of the Ecological Security Level of the Transboundary Ural-Caspian Basin of the Republic of Kazakhstan. Applied Sciences,2022, vol. 12, no. 4, p. 35. Available at: https://doi.org/10.3390/app12042059 (accessed: 01.12.2023)

Duzdaban E., Water Issue in Central Asia: Challenges and Opportunities. Eurasian Research Journal, 2021, vol. 3, no 1, pp. 45-62. Available at: https://erj.eurasian-research.org/shw_artcl-75.html (accessed: 01.12.2023)

Brassett J., Akmadi M., Sternberg T. Seeing beyond Negotiations: The Impacts of the Belt and Road on Sino-Kazakh Transboundary Water Management. International Journal of Water Resources Development, 2023, vol. 39, no. 3, pp. 361-381.Available at: https://doi.org/10.1080/07900627.2022.2090905 (accessed: 01.12.2023)

Wegerich K., van Rooijen D., Soliev I., Mukhamedova N. Water Security in the Syr Darya Basin. Water.2015, vol. 7, no. 9, pp. 4657-4684. Available at: https://doi.org/10.3390/w7094657 (accessed: 01.12.2023)

Karatayev M., Rivotti P., Sobral-Mourao Z., Konadu D., Shah N., Clarke M. The Water-Energy-Food Nexus in Kazakhstan: Challenges and Opportunities. Energy Procedia, 2017, vol. 125, pp. 63-70. Available at: https://doi.org/10.1016/j.egypro.2017.08.064 (accessed: 01.12.2023)

Park S-Y, Kim J-S, Lee S, Lee J-H.Appraisal of Water Security in Asia: The Pentagonal Framework for Efficient Water Resource Management. Applied Science, 2022, vol. 12, no. 16,14 p. Available at:https://doi.org/10.3390/app12168307 (accessed: 01.12.2023)

Troyanova A. Velikoe pereselenie: kto takie klimaticheskie migranty [The great migration: who are the climate migrants?]//URL:https://trends.rbc.ru/trends/green/60b0a6d59a794726b0de9e6d. (accessed: 03.12.2023)

Busheleva D.D. Ekologicheskaya migraciya: sushchnost', problemy i vozmozhnye resheniya [Ecological migration: essence, problems and possible solutions]// Mir obrazovaniya - obrazovanie v mire. 2011. №4. S. 50-55. (accessed: 03.12.2023)

Vodosbornyj bassejn Aral'skogo morya i drugie transgranichnye vody v Central'noj Azii [The Aral Sea Watershed and Other Transboundary Waters in Central Asia] // URL:https://unece.org/fileadmin/DAM/env/water/publications/assessment/Russian/G_PartIV_Chapter3_Ru.pdf. (accessed: 04.12.2023)

Musina A.K., SHajbek A.D., ZHanabaeva ZH.A., Rajmbekova ZH.T. Shu-Talas alaby өzenderіnің aғyndysyna іrі su қojmalardyң әserіn baғalau [Assessment of the influence of large reservoirs on the flow of rivers of the Shu-Talas basin] // ҚazҰU Habarshysy. Geografiya seriyasy. -2020. -№2 (57). –C. 28-40. (accessed: 04.12.2023)

«Polozhenie o delenii stoka v reke Talas», podpisannogo zamestitelem Ministra melioracii i vodnogo hozyajstva SSSR I.I. Borodavchenko ot 31.01. 1983 goda na osnove prikaza Minvodhozom SSSR №1/1-36 – 427 9428) ot 27 aprelya 1981 goda [Regulation on the distribution of water in the Talas River", signed by the Deputy Minister of Reclamation and Water Management of the USSR I.I. Borodavchenko on 31.01. 1983 on the basis of the order of the Ministry of Vodkhoz of the USSR No. 1/1-36 – 427 9428) dated April 27, 1981]// http://cawater-info.net/bk/water_law/pdf/talas_runoff.pdf. (accessed: 05.12.2023)

Al'fred Dibol'd. Tayanie lednikov v Central'noj Azii: vremya dejstvovat'. Otchet po seminaru, provedennomu v g. Dushanbe, Tadzhikistan, 11-12 noyabrya 2014 g. RCPDCA: Ashkhabad, 2015. [Ice melting in Central Asia: time to act. Report on the seminar held in Dushanbe, Tajikistan, November 11-12, 2014. RCPDCA: Ashgabat, 2015.] // URL: https://unrcca.unmissions.org/sites/default/files/glacier_book_04042015_ru_big_0.pdf. (accessed: 08.12.2023)

Vodohozyajstvennaya obstanovka v bassejne Aral'skogo morya. Ezhegodnik “Voda v Central'noj Azii i mire”. Regional'nyj centr OON po preventivnoj diplomatii dlya Central'noj Azii (RCPDCA) [Water management situation in the Aral Sea basin. Yearbook "Water in Central Asia and the World". UN Regional Center for Preventive Diplomacy for Central Asia (RCPDCA)] // URL:https://ecogosfond.kz/wp-content/uploads/2023/06/Vodohozjajstvennaja-obstanovka-v-bassejne-Aralskogo-morja.pdf. (accessed: 08.12.2023)

Zhassulan Orynbayev, Nurlan Muminov. Water Security Policy of Kazakhstan // URL: https://www.imemo.ru/en/publications/periodical/meimo/archive/2024/5-t-68/at-post-soviet-space/water-security-policy-of-kazakhstan (accessed: 09.12.2023)

Ekologicheskie problemy Turkmenistana [Ecological problems of Turkmenistan]// URL:https://evolvelium.com/ecology/ekologicheskie-problemy-turkmenistana (accessed: 10.12.2023)

Obmelenie Kaspiya: uroven' vody upal na 114 sm [Caspian water level fell to 114 cm.]// URL:https://www.zakon.kz/sobytiia/6411142-obmelenie-kaspiya-uroven-vody-upal-na-114-sm.html. (accessed: 11.12.2023)

Borisova E.A. Evolyuciya vzglyadov na izmenenie klimata v Central'noj Azii [Evolution of views on climate change in Central Asia]// Istoriya i sovremennost', -2013. -№ 1, mar.t –S. 110–124/ URL:https://ecogosfond.kz/wp-content/uploads/2021/01/CA.D.365-Jevoljucija-vzgljadov-na-izmenenie-klimata-v-Centralnoj-Azii.pdf. (accessed: 13.12.2023)

Morozova E. Kak pomenyalos' naselenie Central'noj Azii za 30 let [How has the population of Central Asia changed in 30 years] // URL:https://bulak.kg/2021/12/14/kak-pomenyalos-naselenie-tsentralnoj-azii-za-30-let (accessed: 13.12.2023)

The Ministry of Water Resources and Irrigation has been established in Kazakhstan // URL: https://centralasiaclimateportal.org/the-ministry-of-water-resources-and-irrigation-has-been-established-in-kazakhstan/ (accessed: 13.12.2023)

Yrysbek Ulukbek uulu. Aybek Abdyldaev. Kyrgyz-Tajik border: chronology of conflicts // URL: https://rus.azattyk.org/a/32063424.html (accessed: 14.12.2023)

Peña-Ramos, J.A.; Bagus, P.; Fursova, D. Water Conﬂicts in Central Asia: Some Recommendations on the Non-Conﬂictual Use of Water.Sustainability 2021, 13, 3479. p. 1-24 (accessed: 14.12.2023)

Zhassulan Orynbayev, Talgat Tumashbai Water Security in the Context of National Security // URL: https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/138/85 (accessed: 14.12.2023)

Water-for-Energy Is Better Than Land-for-Peace // https://foreignpolicy.com/2021/12/16/water-for-energy-is-bett (accessed: 15.12.2023)

Deputies passed laws on the border with Kyrgyzstan. What lands does Uzbekistan give and receive //URL: https://www.gazeta.uz/ru/2022/11/14/borders/ (accessed: 15.12.2023)

Three Governments Join Forces to Build Mammoth Dam in Kyrgyzstan // https://vlast.kz/english/59842-three-governments-join-forces-to-build-mammoth-dam-in-kyrgyzstan.html (accessed: 16.12.2023)